«و أما حق سائسک بالعلم فالتعظیم له، و التوقیر لمجلسه، و حسن الاستماع الیه، و الاقبال علیه، و المعونة له علی نفسک، فی ما لا غنی عنه، بأن تفرغ له عقلک، و تحضره فهمک، و تذکی له قلبک، و تجلی له بصرک، بترک اللذات و نقص الشهوات، و أن تعلم أنک فی ما الهی الیک رسوله الی من لقیک من أهل الجهل فلزمک حسن التأدیة عنه الیهم، و لا تخنه فی تأدیة رسالته، و القیام بها عنه اذا تقلدتها، و لا حول و لا قوة الا بالله…»
«و اما حق معلم عبارت است از بزرگداشت او، و اهمیت دادن به مجلس و محضر او و توجه عمیق به سخنان او، و این که روی دل به سمت او کرده و او را یاری کنی تا بدانچه نیاز داری به تو بیاموزد، به این ترتیب که عقل و هوش به او بسپاری و دل در گرو آموزش او قرار دهی و با ترک لذایذ و کاستن از هواهای نفسانی، چشم بر لذت تعلیم و تربیت او بدوزی، و بدانی که آنچه او به تو میآموزد تو نیز واسطهای باشی تا آموختههای خود را به نادانی که برخورد میکنی ابلاغ نمایی و باید این رسالت را بخوبی انجام دهی و در ادای این وظیفه به او خیانت نورزی و بر تکلیفی که بر عهده داری اقدام کنی. هیچ نیرو و توانی جز به خدای تعالی نیست…»
براستی که معلم سازندهی اندیشه و تمدن است و او حق بزرگی بر همهی انسانیت و بویژه دانش آموز و دانشجوی خود دارد، امام علیهالسلام مقام و
منزلت معلم را بیان داشته و حقوقی به شرح ذیل برای او بر متعلم لازم شمرده و او را مسؤول رعایت و ادای آنها دانسته است:
1- بزرگداشت و احترام او به هر شکل ممکن از گرامیداشت و تعظیم و این هم به خاطر آن فضل و احسان مهمی است که معلم بر شاگرد خود فرموده است.
2- گرامیداشت محضر معلم و اهمیت دادن به درک فیض مجلس او.
3- توجه عمیق به سخنان او و با جان و دل از گفتگوی او استقبال کردن.
4- عقل و هوش به او سپردن و روی دل به سمت او کردن و گوش جان به درسهای او دادن و فراگرفتن تعلیمات او، طبیعی است که اگر شاگرد به درس استاد توجه نکند تنها حضور او در مجلس درس بیفایده است.
5- ترک لذتها و خواستههای نفسانی زیرا که اینها شرط اساسی تحصیل علوم است – بویژه در تحصیل علوم دینی – زیرا اگر دانشجویی در پی لذتها و شهوات نفسانی بر آید، غالبا موفق به فراگیری هیچ علمی نمیشود.
6- از جمله حقوق اساسی معلم آن است که دانشجوی وی معارف و علومی را که از استادش آموخته است منتشر کند و او نیز به دیگران بیاموزد، زیرا بدین وسیله است که رسالت استاد خویش را بخوبی ادامه داده است.
